شناخت فرآیند پیری

وقتی به این موضوع فکر می‌کنید که بدنتان چگونه پیر می‌شود شاید تغییراتی که بیشتر به چشم می‌آیند به ذهنتان خطور می‌کنند. مثلاً ممکن است موهای خاکستری بیشتری در میان موهایتان ببینید یا پوستتان مثل سابق نرم نباشد. این‌ها صرفاً علائم بیرونی مجموعه‌هایی از فرآیندها هستند که در درون سلول‌ها و سیستم‌های بدنتان رخ می‌دهند این فرآیندها در کنار هم فرآیند پیری طبیعی را شکل می‌دهند.
با این که فرآیند پیری یکی از چند تجربه‌ی معدودی است که همه انسان‌ها تجربه می‌کنند، اما مؤسسه ملی بهداشت می‌گوید فرآیند پیری یکی از فرآیندهای طبیعی است که شناخت ناچیزی در باره‌ی آن وجود دارد. در این جا فرضیات عمده در زمینه‌ی تاثیر زمان بر بیولوژی انسان ارائه می‌گردند.

فرآیند پیری از قبل برنامه ریزی شده است:

• فرضیه‌ی ساعت سلولی: از آن جا که بسیاری از سلول‌های انسان به طور نامحدود تکثیر نمی‌یابند، این فرضیه بیان می‌دارد که فرآیند پیری هنگامی رخ می‌دهد که سلول‌ها به انتهای محدوده‌ی تکثیر برنامه ریزی خود می‌رسند.
• فرضیه‌ی اعصاب و غدد: تغییر سطوح ترشح هورمون‌ها سرعت فرآیند پیری را مشخص می‌سازند. یائسگی یکی از نمونه‌های تغییر هورمونی مرتبط با پیری است که به نوبه خود در اثر پیری رخ می‌دهد (استروژن کمتر، قرار گیری بیشتر در معرض شرایطی هم چون پوکی استخوان).
• تحلیل سیستم ایمنی: برخی سلول‌های سیستم ایمنی در اثر پیری از لحاظ تعداد و کار کرد دچار تنزل می‌شوند. این امر باعث می‌شود بدن در برابر بیماری‌های مرگ بار هم چون سرطان آسیب پذیرتر شود.

پیری در اثر آسیب سلولی

• بخشی از سلول‌ فرسوده می‌شود: کوتاه‌تر شدن تلومرها نمونه‌ای از این نوع فرسودگی می‌باشد. تلومرها کلاهک کروموزوم سلول هستند. هر بار که سلول تکثیر می‌گردد کروموزوم یا ماده‌ی ژنتیکی بخشی از کلاهک محافظ را از دست می‌دهد و این امر تا زمانی که سلول دیگر نتواند تکثیر گردد ادامه می‌یابد.
• استرس اکسایشی (رادیکال آزاد): بر اساس این فرضیه، رادیکال‌های آزاد - که محصول جانبی و سمی متابولیسم سلول یا اکسیداسیون هستند - به DNA آسیب رسانده و در نتیجه باعث مرگ سلول می‌شوند. اگرچه سلول‌ها در درون خود از سیستم پاک سازی برخوردار هستند، اما آسیب وارده با گذشت زمان افزایش می‌یابد. باور بر این است که میتو کندری که به عنوان موتور متابولیسم سلولی عمل می‌کند نقش عمده‌ای در این زمینه ایفا می‌کند، زیرا رادیکال‌های آزاد زیادی تولید می‌کند. این فرضیه که ابتدا در دهه 1950 مطرح گردید به شکل گیری این باور انجامیده است که مصرف آنتی اکسیدان به همراه غذا باعث خنثی شدن این فرآیند می‌شود.
• اتصال عرضی (گلیکیشن): با گذشت زمان، پروتئین‌ها و DNA یا مواد ژنتیکی سلول یک زائده‌ی غیر ضروری، یا اتصال عرضی، را شکل می‌دهند که می‌تواند در کارکرد سلول تداخل ایجاد نماید.
• خطای ژنوم: آسیب وارده به DNA که در اثر سموم محیطی یا جهش‌های خود جوش رخ می‌دهد اگر در سطح سلولی ترمیم نشود می‌تواند به مرگ سلول و از کار افتادگی اعضای بدن منجر گردیده و فرآیند پیری را تسریع بخشد.
با گذشت زمان، متخصصین امراض پیری مشخص خواهند ساخت که کدام یک از تئوری‌های فوق یا ترکیبی از کدام یک از آنها بیش از همه به فرآیند پیری کمک می‌کند.

تغییرات مرتبط با پیری در بدن

با این که سرعت پیری در میان افراد بسته به ژنتیک، رژیم غذایی، فرهنگ، سطح فعالیت‌ها، و قرار گیری در معرض عوامل محیطی از نرخ متفاوتی برخوردار است، اما برخی مطالعات جمعیتی بلند مدت سر نخ‌هایی در باره‌ی تغییراتی که باید انتظار داشته باشیم در اختیار ما قرار می‌دهند. در این راستا، مشاهدات محققین مؤسسه‌ی مطالعات بلند مدت فرآیند پیری بالتیمور در ادامه ارائه می‌گردند. این مشاهدات در میان 1400 فرد 20 تا 90 ساله از ابتدای آغاز کار مؤسسه در سال 1958 صورت گرفته‌اند.
سیستم قلب و عروق: در اثر پیری ماهیچه‌ی قلب ضخیم شده و رگ‌های قلب سفت می‌شوند و در نتیجه اکسیژن کمتری به مغز و بدن می‌رسد. ظرفیت تنفس بین سنین 20 تا 70 سالگی تا 40 درصد کاهش می‌‌یابد.
آن چه می‌توانید انجام دهید: ورزش مرتب و مداوم می‌تواند کار کرد قلب و ریه را در هر سنی بهبود بخشد.
مغز و سیستم عصبی: بخشی از ساختارهای سلول عصبی به همراه برخی از کار کردهای هر یک از سلول‌های عصبی از بین می‌روند. سلول‌های عصبی افراد بزرگ سال ممکن است تکثیر یابند، اما میزان تکثیر این سلول‌ها کاملاً مشخص نیست. اکثر موارد کاهش شدید کارکرد ذهنی در اثر بیماری‌هایی همچون آلزایمر و زوال عقل رخ می‌دهند، و نه در اثر پیری طبیعی.
آن چه می‌توانید انجام دهید: دانشمندان به تازگی فهمیده‌اند که مغز شکل پذیر و انطباق پذیر است. می‌توانید با انجام ورزش‌های مغزی و یادگیری مهارت‌های جدید (مثلا رقص یا ساز زدن) حافظه خویش و دیگر کار کردهای مغزی خویش را ارتقا بخشید.
کلیه‌ها، مثانه و سیستم دفع: کلیه‌ها در اثر پاک سازی مواد زائد از خون کارایی خود را از دست می‌دهند. ظرفیت مثانه کاهش می‌یابد و بی اختیاری ادرار، مخصوصاً در زن‌ها، ممکن است رخ دهد.
آن چه می‌توانید انجام دهید: استفاده از دارو و تکنیک‌های رفتاری می‌تواند به ارتقای ظرفیت مثانه کمک کند.
استخوان‌ها و مفاصل: تراکم استخوان به طور متوسط از 35 سالگی به بعد کاهش می‌یابد و سرعت آن در زنان یائسه افزایش می‌یابد.
آن چه می‌توانید انجام دهید: تمرینات قدرتی همچون تمرین استقامت و هم چنین قدم زدن و دویدن به حفظ تراکم استخوان کمک می‌کنند.
ماهیچه‌ها: بین سنین 30 تا 70 سالگی، در صورت عدم انجام ورزش منظم حجم ماهیچه‌ها به میزان بیش از 20 درصد در مردان و زنان کاهش می‌یابد.
آن چه می‌توانید انجام دهید: همان ورزش‌های منظمی که تحلیل استخوان را کندتر می‌سازند به حفظ حجم ماهیچه‌ها نیز کمک می‌کنند.
چشم‌ها: از سن 40 سالگی، عدسی چشم شروع می‌کند به سفت شدن و در نتیجه مشاهده اشیایی که در فاصله نزدیک قرار دارند دشوار می‌گردد. شرایط چشمی مرتبط با پیری هم چون تحلیل لکه زرد و آب سیاه نیز ممکن است رخ دهند. به گفته مؤسسه‌ی ملی چشم، مناطق تار روی عدسی در بیش از نیمی از افراد 80 ساله باعث بروز آب مرواید می‌شوند.
آن چه می‌توانید انجام دهید: باور بر این است که کم کردن مصرف مواد دخانی و قرار گیری در معرض نور فرا بنفش به پیش گیری از آب مروارید کمک می‌کند. جراحی آب مروارید یکی از روش‌های مؤثر و ایمن درمان این بیماری می‌باشد.
گوش‌ها: دو نوع کاهش شنوایی که عموماً در اثر پیری رخ می‌دهند عبارتند از پیر گوشی، که در خانواده‌ها موروثی است، و وز وز گوش، که به شکل صدای زنگ یا هیس هیس در درون گوش است و می‌تواند علامت بروز دیگر مشکلات هم چون فشار خون بالا باشد. قدرت شنوایی با افزایش سن دچار کاهش می‌شود و این فرآیند در مردان سریع‌تر از زنان رخ می‌دهد.
آن چه می‌توانید انجام دهید: متخصصین شنوایی سنجی ممکن است استفاده از سمعک را توصیه کنند. دیگر ابزارها همچون ابزارهای تقویت کننده صدای تلویزیون و تلفن نیز می‌توانند غلبه بر کاهش قدرت شنوایی را تسهیل نمایند.